Heksenvervolgingen in Europa in de zestiende en zeventiende eeuw

Juist in de tijd dat in Europa met de Renaissance een nieuwe culturele bloei tot stand kwam, ontstond een heksenwaan, waarbij honderdduizenden mensen vervolgd werden. En soms kwamen zij op de brandstapel, waarbij vermeende heksen levend werden verbrand. Ondanks en misschien juist vanwege hun rampzalige karakter blijven de heksenjachten uit de vroegmoderne tijd een groot fascinatiepunt voor wetenschappers en het geïnteresseerd publiek. De laatste jaren zijn er veel publicaties van modern interdisciplinair heksenonderzoek. In januari 2024 is er een mooie samenvatting van een Zweedse historicus in een Nederlandse vertaling verschenen: Dick Harrison, Heksenjacht. Een geschiedenis over angst, repressie en vrouwenhaat (Uitgeverij Omniboek: Utrecht). De recensent van Trouw omschreef op 25 januari 2024 de publicatie als “een uitstekende leesbare samenvatting…(die) heel bruikbaar is.” 

Het boek van Dick Harrison is niet verplicht, maar wordt als leidraad gebruikt bij deze cursus die het fenomeen van heksen, vervolgingen en de executies op de brandstapel bespreekt. Het gaat om het weerleggen van hardnekkige stereotypen over heksen en de vervolgingen. Vragen zijn: 
• Wat zijn eigenlijk heksen?
• Waarom geloofden bijna alle inwoners van Europa aan het bestaan van heksen?
• Wat is het verband met het idee dat er een magische wereld bestaat, waarin niet alleen heksen een rol spelen, maar dat ook geesten, reuzen en dwergen invloed op het bestaan van mensen hebben.
• Welke rol speelt dit magisch wereldbeeld in de toenmalige agrarische samenleving?
• Welke rol speelde de lokale dorpsgemeenschap in de vervolgingen?
• Wat was de omvang van de jacht. Zijn er werkelijk 9 miljoen mensen omgebracht tijdens de heksenjacht?
• Waren alle heksen vrouwen?
• Waarom komt er in de loop van de achttiende eeuw een einde aan de vervolgingen en terechtstelling? 

Eén van de laatste heksenjachten vond in de Nieuwe Wereld plaats. Tussen 1692 en 1693 werden meer dan tweehonderd personen vervolgd in Salem in de huidige staat Massachusetts. Uniek is dat deze vervolgingen zeer goed gedocumenteerd zijn, zodat bij wijze van voorbeeld deze vervolgingen beschreven en geïnterpreteerd kunnen worden. 

De cursus is te beschouwen als een inleiding in het complexe onderwerp van de Europese heksenvervolgingen in de zestiende en zeventiende eeuw.  

Bijeenkomsten
1: Wat zijn heksen en wat doen heksen?
2: Hoe past het geloof aan heksen in het magisch wereldbeeld? Welke rol speelde de lokale dorpsgemeenschap in de vervolgingen?
3: Hoe verloopt het proces van vervolging en veroordeling?
4: De heksenprocessen in Salem.  

De cursus is te beschouwen als een inleiding in het complexe onderwerp van de Europese heksenvervolgingen in de zestiende en zeventiende eeuw.